Rızık
İslam kültüründe kaderle ilişkilendirilen kavramlardan biri de rızıktır. Rızık, Yüce Allah’ın canlılara faydalanmaları için verdiği yiyecek ve içeceklere denir. İslam inancına göre insanlara da diğer canlılara da rızık veren Allah’tır. Bu durum bir ayette, “Yeryüzünde yaşayan her canlının rızkı yalnızca Allah’ın üzerinedir…”(1) ifadesiyle belirtilir. Başka bir ayette ise “Nice canlılar vardır ki rızıklarını yanlarında taşımazlar…”(2) buyrularak aynı hususa dikkat çekilir. Bazı insanlar “Nasıl olsa Allah herkese rızkını verir.”, “Rızkım, nasibim beni bulur, bana ulaşır.” gibi sözler söyleyerek çalışmamakta, tembellik etmektedirler. Bu tür anlayışlar İslam dinine göre yanlıştır. Allah, her şeyi olduğu gibi rızık elde etmeyi de sebeplere bağlamıştır. Bu nedenle insan rızkını aramalı, çalışıp emek harcayarak geçimini sağlamalıdır. Tembellik etmemeli, baş kalarının sırtından geçinmemelidir. Dinimiz de bizlerden böyle yapmamızı ister. Yüce Allah bir ayette, “Boş kaldın mı hemen (başka) işe koyul.”(1) buyurarak bizleri çalışmaya yönlendirir. Hz. Peygamber de bir hadisinde, “Çalışın, herkes kendisi için yaratılmış olan şeye erecektir…”(2) buyurarak rızkı elde etmek için çalışmanın gereğine dikkat çeker.
Başarı ve Başarısızlık
Hayatta her insan kendine bazı amaçlar belirlemekte ve o doğrultuda çalışıp çaba harcamaktadır. Hedeflerine ulaşan insanlar kendilerini başarılı saymakta ve mutlu olmaktadırlar. Çünkü başarı kişiye onur, gurur, haz ve mutluluk verir. Başarısızlık ise onun üzülmesine, mutsuz olmasına yol açar. İnsanda işe yaramazlık, kendisini ispatlayamamak gibi olumsuz duyguların ortaya çıkmasına neden olur. Bu nedenle herkes başarılı olmayı ister ve bunu başarmak için çalışır. İnsanlar genellikle başarıyı kendilerine mal etmekte, başarısızlığın sebeplerini ise dış etkenlere bağlamaktadırlar. Kader bu etkenlerden biridir. Bazı insanlar çalışmayıp tembellik etmekte,
başarısız olunca da “Ne yapalım, kader böyleymiş, Allah’ın takdiri bu şekildeymiş.” diyerek sorumluluktan kaçmaktadırlar. Bu düşünce, İslam’ın kader anlayışıyla bağdaşmamaktadır. İslam dini insanlara çalışmalarını, amaçlarına ulaşmak için gerekenleri yapmalarını emreder. Tembellik etmeyi, başkalarına yük olmayı hoş görmez. Kur’an-ı Kerim’de Yüce Allah, “Bilsin ki insan için kendi çalışmasından başka bir şey yoktur.”(3) buyurur. Böylece insanın, çalışmalarının karşılığını göreceğini belirtir. Başka bir ayette de “Başınıza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle işledikleriniz yüzündendir…”(4) ifadesiyle karşılaştığımız olumsuzlukların sebeplerininkendi davranışlarımız olduğu açıklanır. Öyleyse insan başarılı olmak için üzerine düşenleri yapmalıdır. Planlı ve çok çalışmalıdır.
Tevekkül
Tevekkül, İslam kültüründe önem verilen ve kaderle ilişkilendirilen kavramlardan biridir. Bu kavram, bir amaca ulaşmak için gerekli tüm tedbirleri aldıktan sonra Allah’a güvenip dayanmak, sonucu ondan beklemek anlamına gelir. İslam dininde tevekküle önem verilir ve Müslümanlar tevekkül sahibi insanlar olmaya yönlendirilir. Kur’an-ı Kerim’de bu konuyla ilgili bir ayette şöyle buyrulur: “…Kararını verdiğin zaman da artık Allah’a dayanıp güven. Çünkü Allah, kendisine dayanıp güvenenleri sever.”(1) Başka bir ayette ise tevekkülün, müminlerin özelliklerinden biri olduğu şöyle belirtilir: “Müminler ancak o kimselerdir ki Allah anıldığı zaman kalpleri ürperir. Onun ayetleri kendilerine okunduğu zaman (bu) onların imanlarını artırır. Onlar sadece Rablerine tevekkül ederler.”(2)İslam inancına göre kâinatta her şey Allah’ın ilmi, iradesi ve kudreti çerçevesinde meydana gelir. Allah dilemedikçe bir şeyin gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu nedenle bir Müslüman amacına ulaşmak için çalışmalı, üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmeli, sonra da Allah’a tevekkül etmelidir. İstediği şeyin olması için Allah’a dua etmeli, ondan yardım dilemelidir. Kendi sorumluluklarınıyerine getirmeden, “Ben Allah’a güveniyorum, ona tevekkül ettim. Allah bana yardım
eder.” şeklinde düşünmemelidir. Çünkü böylesi bir yaklaşım, İslam’ın tevekkül anlayışı ile bağdaşmaz.
