Kaderle İlişkilendirilen Bazı Kavramlar
İslam toplumlarında insanlar, başlarına gelen olumlu ya da olumsuz bazı durumları kadere bağlamışlardır. Bunun sonucunda da Müslümanlar birçok kavramı kaderle ilişkilendirmişlerdir. Bu kavramların ne anlama geldiğini bilmek ve kaderle ilişkilerini doğru bir şekilde kurmak birtakım yanlış anlayışların önüne geçmek açısından büyük önem taşımaktadır.
Ecel ve Ömür
Her canlı dünyaya gelir, belirli bir süre yaşar ve sonra da hayata veda eder. Çünkü Rabb’imiz, her canlıya belirli bir yaşam süresi takdir ve tayin etmiştir. Allah’ın canlılar için belirlediği yaşama süresine ömür, ömrün bittiği, hayatın sona erdiği zamana ise ecel denir. Ölümlü bir varlık olmak, canlılar için kaçınılması mümkün olmayan bir kaderdir. Bu nedenle hiçbir canlının sonsuza kadar yaşaması mümkün değildir. Kur’an-ı Kerim’de bu konuyla ilgili bir ayette, “Yeryüzünde bulunan her canlı yok olacak. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabb’inin zatı baki kalacak.”(1) buyrulur. Başka bir ayette de “Her canlı ölümü tadacaktır…”(2) ifadesi yer alır.
İslam inancına göre insanın dünyaya ne zaman geleceği, ne kadar yaşayacağı ve ne zaman öleceği Allah’ın takdir ve tayini ile olmaktadır. Allah’ın takdir ettiği ömür sona erince her canlı ölecektir. Eceli geciktirmek mümkün değildir. Bu durum Kur’an’da, “Allah, eceli geldiğinde hiç kimseyi (ölümünü) ertelemez. Allah yaptıklarınızdan haberdardır.”(1) buyrularak belirtilir. Ancak bütün bunlar, insanın sorumlu bir varlık olduğu gerçeğini değiştirmez. İnsan bunun bilincinde olmalıdır. Hiç kimsenin canına kıymamalı, başkalarının hayatını tehlikeye atacak davranışlardan kaçınmalıdır. Ayrıca kendi hayatını tehlikeye atmama konusunda da duyarlı olmalıdır.
Her canlı dünyaya gelir, belirli bir süre yaşar ve sonra da hayata veda eder. Çünkü Rabb’imiz, her canlıya belirli bir yaşam süresi takdir ve tayin etmiştir. Allah’ın canlılar için belirlediği yaşama süresine ömür, ömrün bittiği, hayatın sona erdiği zamana ise ecel denir. Ölümlü bir varlık olmak, canlılar için kaçınılması mümkün olmayan bir kaderdir. Bu nedenle hiçbir canlının sonsuza kadar yaşaması mümkün değildir. Kur’an-ı Kerim’de bu konuyla ilgili bir ayette, “Yeryüzünde bulunan her canlı yok olacak. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabb’inin zatı baki kalacak.”(1) buyrulur. Başka bir ayette de “Her canlı ölümü tadacaktır…”(2) ifadesi yer alır.
İslam inancına göre insanın dünyaya ne zaman geleceği, ne kadar yaşayacağı ve ne zaman öleceği Allah’ın takdir ve tayini ile olmaktadır. Allah’ın takdir ettiği ömür sona erince her canlı ölecektir. Eceli geciktirmek mümkün değildir. Bu durum Kur’an’da, “Allah, eceli geldiğinde hiç kimseyi (ölümünü) ertelemez. Allah yaptıklarınızdan haberdardır.”(1) buyrularak belirtilir. Ancak bütün bunlar, insanın sorumlu bir varlık olduğu gerçeğini değiştirmez. İnsan bunun bilincinde olmalıdır. Hiç kimsenin canına kıymamalı, başkalarının hayatını tehlikeye atacak davranışlardan kaçınmalıdır. Ayrıca kendi hayatını tehlikeye atmama konusunda da duyarlı olmalıdır.
Hayır ve Şer
Hayır ve şer, Müslüman topluluklarda kaderle ilişkilendirilen iki önemli kavramdır. İslam kültüründe bireye ve topluma faydalı her şey hayır olarak nitelendirilir. Şer ise kişiye ya da topluma zarar veren kötü durumlar ve davranışlar olarak tanımlanır. Yüce Allah insanın iyiliğini istemiş, onun mutlu ve huzurlu yaşamasını arzu etmiştir. Bunun için de gönderdiği peygamberler, ilahî kitaplar aracılığıyla insana hayrı ve şerri bildirmiş, ondan hayırlı işlere yönelmesini, şer olarak nitelendirilebilecek davranışlardan da uzak durmasını istemiştir. Bununla ilgili bir ayette, “Biz ona (insana) iki göz, bir dil, iki dudak vermedik mi; iki apaçık yolu (hayır ve şer yollarını) göstermedik mi?”(2) buyurmuştur.
İslam dinine göre her şeyin olduğu gibi hayrın da şerrin de yaratıcısı Allah’tır. İnsanın işlediği iyilikler ve kötülükler onun yaratmasıyla meydana gelir. Ancak insan akıl ve irade sahibidir. Aklıyla iyiyi ve kötüyü bilir, cüzi iradesiyle bunlardan dilediğini tercih eder. Allah da insanın tercihine göre hayrı ve şerri yaratır. İnsanın fiilleri kendi tercihinin bir sonucudur, dolayısıyla da o, yaptıklarından sorumludur. Kur’an’da, “Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür, kim de zerre miktarı şer işlemişse onu görür.”(1) buyrulur. Böylece insanın, işlediği hayrın da şerrin de karşılığını göreceği belirtilir.
